نکات حقوقی تنظیم قرارداد مشارکت

مشخص کردن طرفین قرارداد

از مهمترین بخش‌های هر قراردادی، تعیین دقیق طرفین قرارداد است. این بخش باید کاملا شفاف و بدون ابهام باشد تا از هرگونه سوء تفاهم یا اختلاف حقوقی در آینده جلوگیری شود. درج اطلاعات هویتی طرفین قرارداد:

• برای اشخاص حقیقی

نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه و کدملی، آدرس و کدپستی، شماره تماس ثابت و همراه، ایمیل(در صورت نیاز)

• برای اشخاص حقوقی

نام شرکت یا موسسه به صورت کامل، شماره ثبت، شناسه ملی و شماره اقتصادی شرکت، نشانی دقیق و کدپستی، شماره تماس ثابت و همراه، ایمیل

اگر طرف قراداد، شرکت یا سازمان می‌باشد (سایت اداره ثبت شرکتها www.irsherkat.ssaa.ir) سمت و اختیارات فرد امضا کننده باید مشخص گردد، اینکه این قرارداد به نمایندگی چه شخصی امضا می‌شود و چه حدود اختیاراتی دارد. برای بررسی شناسه ملی و اعتبارسنجی آن می‌توان به سایت www.ilenc.ir  مراجعه کرد.

اگر طرف قرارداد بیش از یک نفر می‌باشند این را بدانید که حقوق و تعهدات آنان نیز بین آن‌ها تقسیم خواهد شد، مگر اینکه شرط تضامن را در متن قرارداد آورده و هر یک را مسئول همه تعهدات قرار داد. برای بررسی وضعیت آخرین صاحبان امضای مجاز شرکت باید به سایت روزنامه رسمی مراجعه کرده و استعلام گرفت.(www.rrk.ir)

برای بررسی سمت نمایندگی و اعتبار وکالتنامه‌های رسمی تنظیمی در ایران از سایت www.ssaa.ir می‌توان کمک گرفت و برای وکالتنامه‌هایی که در خارج از ایران تنظیم می‌شوند به سایت mikhak.mfa.gov.ir مراجعه کرد.

تعیین موضوع قرارداد

موضوع هر قراردادی باید کاملا شفاف و واضح باشد، این بخش است که مشخص می‌کند هدف از این قرارداد چه بوده است و طرفین برای انجام چه فعالیتی با یکدیگر توافق کرده‌اند. اگر موضوع قرارداد به درستی تعیین نشود و دارای ابهام و تفسیرهای متعددی باشد، می‌تواند باعث بروز اختلافات حقوقی و حتی بی‌اعتباری آن قرارداد شود.

بنا بر ماده 190 قانون مدنی، وجود موضوع معین، از شرایط اساسی صحت هر قراردادی می‌باشد. اگر تعهدات واضح نباشند و حدود آن به درستی مشخص نباشند، هر یک از طرفین ممکن است از اجرای تهعدات خود سرباز زنند.

موضوع قرارداد باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• مشخص و معین باشد، کلی و مبهم نباشد، در نگارش آن عباراتی که قابلیت اندازه‌گیری ندارند، استفاده نشود.
• امکان تحقق آن وجود داشته باشد و موضوعی که قابلیت تحقق آن غیر ممکن است قرارداد را به طور کلی باطل می‌کند.
• مشروع و قانونی باشد، موضوع مورد قرارداد نباید مخالف قوانین کشور یا برخلاف نظم عمومی باشد.
• قابل ارزیابی و تعیین ارزش باشد یعنی بتوان بر روی آن قیمت گذاری کرد.
• در خصوص زمان تعهد، شروع و انتهای تعهد با ذکر تاریخ دقیق باشد.
• مدت قرارداد با مدت اجرای تعهدات به تفکیک و دقیق ذکر شود، در صورت عدم اجرای تعهدات در مدت تعیین شده، طلبکار می‌تواند علاوه بر الزام به اجرای تعهد، خسارت تاخیر تادیه را نیز درخواست کند.
• اگر طرفین قرارداد متعدد هستند، وظایف هر شریک به صورت جزئی و دقیق نوشته شود.
• مدت زمان شروع و پایان قرارداد به صورت واضح ذکر شود، زمان شروع و پایان قرارداد باید مشخص باشد. مثلاً «این قرارداد از تاریخ 10/03/1403 منعقد شده و برای مدت 12 ماه معتبر خواهد بود. در صورت توافق طرفین، امکان تمدید قرارداد وجود دارد.»
• اگر قرارداد به صورت بلند مدت است، برای متعهد جدول زمان بندی با جزئیات در نظر گرفته شود.
• همه این موارد باید به صورت کتبی و با دقت در قرارداد ذکر شود، اثبات برخی جزئیاتی که به صورت شفاهی مورد توافق صورت گرفته است، کمی دشوار است.

مشخص کردن میزان سرمایه و سهم هر شریک

از مهمترین بخش‌های قرارداد مشارکت، تعیین میزان سرمایه و سهم هر شریک است. این بخش باید کاملا شفاف و بدون ابهام باشد تا در آینده از بروز اختلاف و تفسیرهای متعدد جلوگیری شود. در تعهدات مالی باید شفافیت داشت، سهم هر شریک و مقدار آورده به صورت واضح مشخص کرد، سود و زیان، نحوه تقسیم عواید و مسئولیتهای مالی را تعیین کرد.  سرمایه‌ای که شرکا به قرارداد می‌آورند ممکن است به صورت:

آورده نقدی(سرمایه مالی): پولی نقد که به حساب مشترک واریز می‌شود، پرداخت مستقیم هزینه‌های پروژه توسط شرکا. مثل: «شریک اول مبلغ 5 میلیارد تومان به عنوان سرمایه اولیه به حساب واریز کرده است.»

آورده غیرنقدی(سرمایه غیرمالی و فیزیکی): تجهیزات، ماشین آلات، مواد اولیه، زمین و هر نوع مال منقول و غیرمنقولی که توسط شرکا به عنوان آورده، وارد شرکت شود. مثل: «شریک دوم یک قطعه زمینی به مساحت 1000 متر مربع به ارزش 3میلیارد تومان را به عنوان سرمایه در این مشارکت قرار می‌دهد.»

آورده نیروی انسانی و تخصص: که شامل مهارتهای مدیریتی، تولید و اجرا می‌باشد و یا تجربه و اعتبار حرفه‌ای که به پیشبرد کسب و کار کمک می‌کند. مثل: «شریک سوم مسئولیت مدیریت اجرایی پروژه را بر عهده دارد و دانش فنی مورد نیاز این قرارداد مشارکت را تامین می‌کند.»

مدت قرارداد و شرایط تمدید یا فسخ

مدت اعتبار قرارداد مشارکت باید به طور دقیق و مشخص باشد، مواردی که باعث فسخ قرارداد می‌شوند، بطور واضح و دقیق ذکر شوند. بهتر است:

• مدت قرارداد به صورت حروفی و عددی به طور دقیق ذکر شوند.
• در قرارداد ذکر شود که پایان مدت قرارداد به منزله پایان تعهدات طرفین است، مگر اینکه آن قرارداد تمدید شود.
• اگر پروژه‌ی مورد توافق تاخیر داشته باشد، باید تکلیف تاخیرات و شرایط آن نیز مشخص گردد.
• برای تمدید مجدد قرارداد بهتر است تمام توافقات به صورت کتبی درج شود.
• اگر طرفین قصد تمدید قرارداد را دارند و توافقات جدیدی صورت گرفته، حتما اصلاحیه‌ای به قرارداد اضافه کنند و شرایط جدید را مشخص کنند.

شرایط فسخ قرارداد

• فسخ قرارداد باید صریح، مشخص و مستند به دلایل حقوقی و همراه با ضمانت اجرا قید شود.
• اگر هر یک از طرفین به تعهدات خود عمل نکنند (در قرارداد مشارکت یکی از شرکا سرمایه لازم را تامین نکند) طرف دیگر بهتر است ابتدا از طریق ارسال اظهارنامه رسمی، یک مهلت مشخص برای رفع آن بدهد و در صورت عدم اصلاح، قرارداد فسخ خواهد شد و سپس فسخ خود را اعلام کند.
• اگر پروژه تا یک زمان مشخص که در قراداد ذکر شده باشد، (مثلا سه ماه از شروع قرارداد) هیچ پیشرفتی نداشته باشد، طرفین می‌توانند قرارداد را یکطرفه یا با توافق فسخ کنند.
• بهتر است فسخ قرارداد از طریق ارسال اظهارنامه رسمی و با تعیین مهلت حداقل 15 روزه برای جبران تخلف صورت بگیرد و در صورت فسخ، تمام هزینه‌ها و خسارات وارده به طرف دیگر باید پرداخت شود.

نحوه حل اختلافات

• اولین و سریعترین راهکار این است که طرفین اختلافات را از طریق مذاکره مستقیم حل کنند. ممکن است اختلافات صورت گرفته ناشی از سوء‌تفاهم و تفسیر متفاوت از قراداد باشد.
• اگر در قرارداد شرط داوری پیش بینی شده باشد، طرفین باید اختلاف را پیش داور مرضی الطرفین که بهتر است داور مورد توافق شخص تعیین شده باشد (اسم و فامیل شخص به طور دقیق با کدملی و اخذ امضای داور ذیل قرارداد) یا از طریق مرجع داوری اتاق بازرگانی تعیین شود. لازم به ذکر است که رای داوری قطعی است و قابلیت اعتراض در دادگاه را ندارد.
• در صورتی که بندی در قرارداد مبنی بر ارجاع به داوری ذکر نشده باشد، اختلاف در صلاحیت مراجع دادگستری می‌باشد. رای صادره از دادگاه الزام آور است و از طریق اجرای احکام اجرا خواهد شد.
• فسخ یا انحلال قراداد ممکن است از طریق حکم دادگاه صورت بگیرد، در شرایطی که اجرای قراداد به دلیل فوت یکی از شرکا در شرکت مدنی یا ورشکستگی در شرکتهای تجاری صورت بگیرد، دادگاه می‌تواند حکم به انحلال مشارکت بدهد. پس بهتر است تکلیف قرارداد در صورت فوت، ورشکستگی و یا خروج یکی از شرکا مشخص گردد.

ضمانت اجرای تعهدات

در قرارداد مشارکت، ضمانت اجرا باید قوی باشد تا در صورت تخلف طرفین دچار ضرر نشوند. از مهمترین ضمانت اجراهای قابل ذکر:

• ضمانت نامه بانکی: که مشخص و تضمین می‌کند که در صورت تخلف، مبلغ مشخصی به عنوان خسارت به طرف مقابل پرداخت شود. این مبلغ باید متناسب با میزان سرمایه گذاری یا تعهدات طرفین باشد.
• تعیین وثیقه ملکی یا ضمانت نامه شخصی: گاهی ممکن است یکی از طرفین سرمایه گذاری زیادی انجام دهد. برای اطمینان از اجرای تعهدات طرف قراداد، نیاز باشد ملک یا دارایی ارزشمندی را به عنوان وثیقه دریافت کند.
• وجه التزام: تعیین وجه التزام در قرارداد، برای جلوگیری از عدم انجام تعهدات یا تاخیر در اجرای آنها است که بهتر است در قرارداد مشخص شود.
• درج شرط فسخ در صورت تخلف: قراداد باید شرایطی را برای فسخ یک طرفه در صورت نقض تعهدات مشخص کند. شرایط دقیق فسخ باید در قرارداد ذکر و حق مطالبه خسارت پس از فسخ نیز پیش بینی شود.
• تعیین نحوه خروج از مشارکت: از مهمترین مسائلی که باید در قرارداد ذکر شود، نحوه خروج از مشارکت است. اگر یکی از طرفین قصد داشته باشد از قرارداد خارج شود، باید روند مشخصی را برای تسویه حساب و تقسیم منافع تعیین کرد.
• درج بند محرمانگی: برای جلوگیری از افشای اطلاعات یا سوء استفاده از دانش و تجربه بدست آمده در مشارکت، باید بند محرمانگی و ممنوعیت رقابت در قرارداد را درج کرد.

تعیین حقوق و تعهدات هر شریک

هر یک از شرکا باید وظایف و مسئولیتهای خود را به طور دقیق در قرارداد بدانند، تا از اختلافات در آینده جلوگیری شود. حقوق شامل سهم از سود، دسترسی به اطلاعات مالی در تصمیم گیری در امور مشارکت بوده است و تعهدات شامل تامین سرمایه، اجرای تعهدات قراردادی و حفظ محرمانگی از اطلاعات می‌باشد. در نهایت باید نحوه انجام وظایف، میزان مسئولیت هر شریک و ضمانت اجرای تخلفات به وضوح تعیین شود.

ثبت رسمی قرارداد

قرارداد مشارکت بهتر است در دفترخانه اسناد رسمی ثبت شود تا بار اثباتی قوی‌تری پیدا کند. تنظیم قرارداد مشارکت توسط وکیل قرادادها به کاهش ریسک‌های موجود کمک بسزایی دارد.